Sáng ngày 18/6/2025, Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư TP.HCM (ITPC) phối hợp với Công ty TNHH Super Cargo Service và Công ty Cargotrans USA tổ chức Hội nghị tập huấn “Giải pháp Logistics cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu đối mặt với thuế quan Hoa Kỳ - Thách thức và cơ hội”. Tham dự Hội nghị có sự hiện diện của bà Hồ Thị Quyên, Phó Giám đốc ITPC; ông Nunzio De Filippis, Giám đốc điều hành Cargotrans USA; ông Nguyễn Trần Khánh Hoàng, Giám đốc điều hành Super Cargo Service Group; các đại biểu cùng đại diện các doanh nghiệp và cơ quan báo đài.

Hội nghị nhằm mục tiêu cập nhật thông tin cho các doanh nghiệp về các quy định, những tuân thủ mới về chính sách thuế, thương mại và hải quan của Hoa Kỳ cũng như chia sẻ các giải pháp tối ưu hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu sang Hoa Kỳ giữa bối cảnh chính sách thuế có sự thay đổi.

Phát biểu khai mạc, bà Hồ Thị Quyên – Phó Giám đốc ITPC, khẳng định hoạt động kinh tế đã khởi sắc trở lại, với kim ngạch xuất khẩu gần đây tăng trưởng đáng khích lệ. Theo số liệu của Cục Thống kê (Bộ Tài chính), 5 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa đạt 180,23 tỷ USD, tăng 14% so với cùng kỳ năm trước. Về thị trường, Hoa Kỳ tiếp tục là đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam. Trong 5 tháng đầu năm 2025, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu giữa hai nước đạt 57,2 tỷ USD; đặc biệt, Việt Nam duy trì vị thế xuất siêu sang Hoa Kỳ với 49,9 tỷ USD, tăng 28,5% so với cùng kỳ năm trước.

Trong các lĩnh vực, logistics là một trong những ngành đóng góp vào sự phát triển chung của kinh tế quốc gia thông qua việc cung cấp dịch vụ vận chuyển hàng hóa và quản lý chuỗi cung ứng. Theo Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA), tốc độ phát triển của ngành dịch vụ logistics ở Việt Nam những năm gần đây đạt khoảng 14% - 16%, với quy mô khoảng 40 - 42 tỷ USD/năm. Đáng chú ý, Ngân hàng Thế giới xếp hạng Việt Nam đứng thứ 43 về Chỉ số hiệu quả logistics (LPI) và thuộc nhóm 5 nước dẫn đầu ASEAN (sau Singapore, Malaysia, Thái Lan và cùng thứ hạng với Philippines) năm 2023.

Năm 2024, ngành logistics Việt Nam chứng kiến sự phục hồi mạnh mẽ, nhờ tăng trưởng xuất khẩu và các yếu tố hỗ trợ từ Chính phủ, cũng như sự cải thiện về chuỗi cung ứng toàn cầu. Năm 2025 đánh dấu bước chuyển mình mạnh mẽ của ngành logistics Việt Nam khi tận dụng hiệu quả cơ hội từ làn sóng chuyển dịch chuỗi cung ứng toàn cầu, nhưng đồng thời cũng đối mặt với những thách thức không nhỏ từ chính sách thuế đối ứng của Hoa Kỳ.

Thuế đối ứng, dù được thiết kế để điều chỉnh cán cân thương mại, đang tạo ra những tác động đáng kể đến hệ thống logistics toàn cầu, và Việt Nam cũng không tránh khỏi những ảnh hưởng này. Các công ty có thể tìm cách đa dạng hóa nguồn cung, dẫn đến sự thay đổi trong các tuyến vận tải biển, hàng không và đường bộ. Tại các cảng bờ Tây nước Mỹ, đặc biệt là cảng Los Angeles với hoạt động thương mại nhộn nhịp nhất, đã chứng kiến mức giảm 9% lượng container trong tháng 5 so với cùng kỳ năm trước. 

Đồng thời, đối với trường hợp thuế làm giảm khối lượng hàng hóa trên một số tuyến đường, chi phí vận tải container hoặc hàng không, phí bảo hiểm và nhu cầu lưu trữ hàng tồn kho dự phòng có thể tăng do giảm hiệu quả kinh tế theo quy mô. Bà Lê Thị Thanh Minh, Trưởng phòng châu Âu, Vụ Thị trường châu Âu - châu Mỹ (Bộ Công Thương), cho biết thêm, chi phí vận chuyển hàng hải tăng rất cao từ đầu năm đến nay. Cụ thể, chi phí vận chuyển đến Mỹ đã tăng từ 1.850 USD lên 2.950 USD/container đối với cảng biển khu vực bờ Tây và tăng từ hơn 2.000 USD lên gần 5.000 USD/container đối với cảng biển khu vực bờ Đông. Thực tế này không chỉ là thách thức, mà còn là động lực để Việt Nam có những bước chuẩn bị kỹ càng trong lĩnh vực logistics để chủ động đón làn sóng dịch chuyển từ Trung Quốc sang ASEAN.

Tại Hội nghị, ông Nunzio De Filippis, Giám đốc điều hành của Cargotrans USA, đã trình bày góc nhìn tổng quan về thị trường Hoa Kỳ năm 2025, nhấn mạnh rằng chính sách thương mại của Hoa Kỳ đang dần dịch chuyển từ thương mại tự do sang ưu tiên thương mại công bằng.

Năm 2025, một loạt các biện pháp thuế quan tại Mỹ đã được triển khai nhanh chóng, khởi đầu bằng việc công bố mức thuế 10% theo Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) vào ngày 01/02, áp dụng cho Trung Quốc, Canada và Mexico. Ngoài IEEPA, chính quyền Hoa Kỳ còn có các cơ sở khác để thực thi áp thuế, bao gồm Mục 122 của Đạo luật Thương mại năm 1974 để giải quyết các vấn đề về cán cân thanh toán; Mục 301, vốn là cơ sở cho thuế quan đối với Trung Quốc, để chống lại các hành vi thương mại không công bằng; Mục 338 của Đạo luật Thuế quan năm 1930 để áp dụng các biện pháp đối ứng với các nước.

Trước bối cảnh chính sách Hoa Kỳ thay đổi nhanh chóng, các nhà nhập khẩu quốc tế cũng phản ứng một cách chủ động. Một trong những cách thức chính là tích cực triển khai các chiến lược giảm thiểu thuế quan, đa dạng hóa nguồn cung và tìm kiếm nhà cung cấp thay thế. Việc sử dụng các kho ngoại quan và khu thương mại tự do (FTZ) cũng ngày càng trở nên quan trọng để trì hoãn hoặc phòng ngừa rủi ro thuế đối với hàng tồn kho, qua đó làm củng cố dòng tiền và sự tuân thủ pháp luật. Vai trò của các nhà môi giới hải quan cũng đang mở rộng, chuyển từ việc chỉ khai báo đúng hạn và chính xác sang việc cung cấp tư vấn thương mại và tuân thủ một cách chủ động để giảm thiểu rủi ro cho khách hàng.

Sự thay đổi này trong chính sách thương mại của Hoa Kỳ đang mở ra một cơ hội to lớn cho các quốc gia như Việt Nam. Nhu cầu của Hoa Kỳ về các nhà cung cấp ổn định ở Đông Nam Á đang tăng mạnh. Các doanh nghiệp Việt Nam sẽ có một vị trí thuận lợi để thay thế các nhà cung cấp từ Trung Quốc trong nhiều lĩnh vực khác nhau. 

Tiếp nối chương trình, ông Nguyễn Trần Khánh Hoàng, Giám đốc điều hành của Super Cargo Service Group, đã có chia sẻ về những thách thức thực tiễn mà các doanh nghiệp Việt Nam đang phải đối mặt khi tiếp cận thị trường Hoa Kỳ. Theo ông Hoàng, để tận dụng được các cơ hội, doanh nghiệp Việt Nam trước hết phải vượt qua ba thách thức chính, bao gồm: chi phí logistics cao, rủi ro trong công tác chuẩn bị chứng từ và khả năng đối mặt với các cuộc điều tra gian lận thương mại, cùng với yêu cầu phải đáp ứng các tiêu chuẩn logistics khắt khe của Hoa Kỳ.

Thách thức đầu tiên, chi phí logistics cao, được xác định là một trong những rào cản lớn nhất. Chi phí này không chỉ đơn thuần là cước vận tải mà là tổng hòa của nhiều yếu tố, bao gồm chi phí vận chuyển, chi phí lưu kho, các thủ tục thông quan ở cả hai đầu Việt Nam và Hoa Kỳ, và đặc biệt là các chi phí ẩn có thể phát sinh trong quá trình xuất khẩu. Thách thức tiếp theo là các rủi ro liên quan đến chứng từ và các cuộc điều tra gian lận thương mại. Ông Hoàng nhấn mạnh rằng đây là một vấn đề mà các doanh nghiệp cần hết sức lưu tâm. Các rủi ro này có thể xuất phát từ những sai sót phổ biến trong quá trình làm hồ sơ, việc chưa cập nhật các quy định mới từ các cơ quan của Hoa Kỳ như Ủy ban Hàng hải Liên bang (FMC) và những bài học từ các tình huống, vụ việc đã xảy ra trong thực tế. 

Việc đáp ứng tiêu chuẩn logistics của Hoa Kỳ cũng là một thử thách không nhỏ. Về mặt này, ông Nunzio De Filippis đưa ra phân tích rằng vấn đề trọng tâm nằm ở thặng dư thương mại của Việt Nam với Hoa Kỳ: con số đã lên tới 123,5 tỷ USD và được đánh giá là “không bền vững”. Từ đó, phía Hoa Kỳ kỳ vọng Việt Nam tăng cường minh bạch, giảm các rào cản phi thuế quan và thực thi mạnh mẽ hơn các biện pháp chống lại hàng hóa không rõ nguồn gốc xuất xứ.

Cơ quan Hải quan và Bảo vệ Biên giới (CBP) là cơ quan có thẩm quyền  tại Hoa Kỳ được giao nhiệm vụ điều tra việc trung chuyển, truy xuất nguồn gốc và xác định đặc tính thiết yếu của sản phẩm. Do hàng hóa có nguồn gốc từ Trung Quốc vẫn đang chịu thuế theo Mục 301, CBP vẫn đang siết chặt việc kiểm soát hành vi trung chuyển hàng hóa này qua các nước thứ ba để lẩn tránh thuế. Điều này đòi hỏi các nhà xuất khẩu tại Việt Nam sử dụng nguyên liệu đầu vào từ Trung Quốc phải đảm bảo tuân thủ tuyệt đối về quy tắc xuất xứ. Quy tắc xuất xứ (ROO) dựa trên sự “chuyển đổi đáng kể” của sản phẩm, không chỉ dựa trên công đoạn lắp ráp cuối cùng. Do đó, việc cung cấp đầy đủ thông tin Định mức Nguyên vật liệu (BOM), tờ khai của nhà cung cấp và hồ sơ kiểm toán để chứng minh nguồn gốc là bắt buộc. Việc khai báo sai nguồn gốc có thể dẫn đến các khoản phạt nặng hoặc mất bạn hàng là nhà nhập khẩu Hoa Kỳ.

Các cuộc điều tra từ CBP thường sẽ gây ra sự chậm trễ trong vận chuyển, gián đoạn hoạt động và kích hoạt các thủ tục pháp lý tốn kém cũng như các khoản thuế bị truy thu. Do đó, các nhà cung cấp Việt Nam là đối tác của Hoa Kỳ cũng đang chịu sự giám sát chặt chẽ, vì bất kỳ rủi ro nào trong hồ sơ giấy tờ hoặc chuỗi cung ứng đều có thể khiến đối tác tại Mỹ bị phạt và kiểm toán. Đáng chú ý, CBP hiện đang triển khai các công cụ trí tuệ nhân tạo (AI), đồng thời tiến hành kiểm tra các dấu hiệu bất thường của hồ sơ nhập khẩu trong nhiều năm và kiểm toán ngược trong vòng 5 năm đối với công ty nhập khẩu tại Mỹ.

Một rủi ro cụ thể mà các nhà xuất khẩu cần phải nhận thức rõ là khi giao hàng theo điều kiện DDP (giao hàng đã nộp thuế). Khi đồng ý với điều kiện này, nhà xuất khẩu Việt Nam sẽ trở thành nhà nhập khẩu ủy thác (Importer of Record) tại Hoa Kỳ; đồng thời, phải chịu hoàn toàn trách nhiệm về việc phân loại thuế quan, khai báo giá trị hải quan, cung cấp chứng từ xuất xứ và thanh toán các loại thuế. Các lô hàng DDP đối mặt với nguy cơ bị kiểm toán và kiểm tra cao hơn. Do đó, việc vận chuyển theo điều kiện DDP chỉ khả thi khi doanh nghiệp đã có sẵn các quy trình vận hành tiêu chuẩn (SOP), tài liệu hướng dẫn nhập khẩu và cơ chế kiểm soát các bên trung gian chặt chẽ, nếu không sẽ có nguy cơ vi phạm tuân thủ và phát sinh chi phí lớn.

Cuối cùng, ông De Filippis cảnh báo các doanh nghiệp không nên chủ quan ngay cả khi hàng hóa đã được thông quan. Việc CBP cho phép thông quan không có nghĩa là lô hàng đã được hoàn tất phê duyệt, vì cơ quan này có tới 314 ngày để xem xét và thanh khoản các tờ khai. Họ có thể kiểm tra lại hồ sơ trong 5 năm để truy thu thuế. Với việc các cuộc kiểm toán bằng AI ngày càng gia tăng và các yêu cầu cung cấp thông tin (Mẫu CF-28) cũng như thông báo hành động (Mẫu CF-29) ngày càng nhiều, việc tuân thủ chặt chẽ về phân loại hàng hóa, xuất xứ và trị giá khai báo phải được coi là ưu tiên hàng đầu.

Cũng tại Hội nghị, ông Nguyễn Trần Khánh Hoàng đã giới thiệu bộ giải pháp logistics và quản lý chuỗi cung ứng toàn diện; trong đó, đặt trọng tâm là tiếp cận chủ động, trang bị cho doanh nghiệp nền tảng tuân thủ vững chắc ngay từ đầu, thay vì bị động xử lý các yêu cầu thông tin (CF-28) từ CBP.

Một trong những nền tảng cốt lõi là việc đảm bảo hàng hóa đạt tiêu chí “chuyển đổi đáng kể” tại Việt Nam. Các doanh nghiệp nên tránh các quy trình mà CBP coi là không đủ tiêu chuẩn, chẳng hạn như chỉ lắp ráp đơn thuần các bộ phận từ Trung Quốc mà không có công đoạn tái lập trình hay kiểm định, hoặc may mặc từ vải đã được cắt sẵn. Thay vào đó, giải pháp khuyến khích các hoạt động tạo ra giá trị gia tăng thực sự như sản phẩm dệt may được cắt và may hoàn chỉnh tại Việt Nam với chất liệu vải có nguồn gốc đa quốc gia; hoặc lắp ráp các thiết bị điện tử phức tạp phải kiêm thêm công đoạn kiểm tra cuối cùng. Để đạt được điều này, doanh nghiệp được định hướng ưu tiên sử dụng nguyên liệu thô hoặc bán thành phẩm và tăng cường các công đoạn định hình, hoàn thiện, kiểm tra tại địa phương.

Về mặt tối ưu hóa tài chính, gói giải pháp đưa ra các chiến lược giảm thuế hiệu quả, nổi bật là chương trình “First Sale for Export” (FSFE). Đây là một quy trình hợp pháp cho phép nhà nhập khẩu tại Hoa Kỳ sử dụng giá trị trên hóa đơn giao dịch đầu tiên (giữa nhà sản xuất và bên trung gian) để khai báo hải quan, thay vì giá trị ở giao dịch thứ hai (giữa bên trung gian và nhà nhập khẩu) vốn đã cao hơn. Một nghiên cứu tình huống cụ thể trên mặt hàng may mặc từ Việt Nam đã chỉ ra, việc áp dụng First Sale có thể giúp giảm giá trị tính thuế của một lô hàng từ 100.000 USD xuống còn 85.000 USD, với mức thuế tổng cộng phả trả thay vì 26.500 USD giảm xuống còn 22.525 USD, tương đương khoản tiết kiệm thuế gần 4.000 USD. Với quy mô 100 lô hàng mỗi năm, tổng mức tiết kiệm có thể lên đến gần 400.000 USD. Bên cạnh đó, các dịch vụ khác như kiểm toán Incoterm giúp phân tách các chi phí tại nước xuất khẩu ra khỏi giá trị tính thuế, và dịch vụ hoàn thuế (Duty Drawback) cũng góp phần gia tăng lợi ích tài chính cho doanh nghiệp.

Thông qua Hội nghị, ITPC hy vọng các doanh nghiệp xuất nhập khẩu Việt Nam sẽ được cung cấpkiến thức và giải pháp logistics tối ưu để vượt qua thách thức từ chính sách thuế quan Hoa Kỳ và nắm bắt cơ hội phát triển trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu có nhiều thay đổi.

Nguồn: Phòng thông tin truyền thông và Thương mại số.